Makwalo anokosha mubupenyu (important documents) & Kulongeka- (being organised)

Makwalo anokosha mubupenyu (Important documents-birth certificate, national registration card, passport)

Pasi pose inyika izhele fwampi nabanhu balobumbwa muzwimo zwilosiyana siyana. Bamwe baleful, bamwe bafupi, bamwe bana umbili  kooti bamwe abana. Bayipo bachena  naba  batema.

Pabanhu bose  mubalile, ,umwe noumwe unoshobwa nezina lilye.Tose takapiwa mazina atinoshobwa nawo nabazwali bedu.Bamwe mazina abo anokwelana sokuti Sungani, lili izina linoshobwa banhu banji. Ungatubula na kushaluja kuti umwe noumwe esiyaniswe nabamwe bose banezina limwempela? Yechi igomesamundomo. Nokuti kunowanika kale zwakadalo nemitupo itukukwelana.

Asi zwinotubukana kuti unhu eshobwe nezina lilye kojoba ekwelana mazina abo. Kana mwana achilwa bazwali banotola lukwalo lokuzwalwa kwomwana kumahofesi echikomichini. Polukwalo yolu  kunokwalwa izina lyonu, bugalo bubwe , mazina atate nela amai.Yezwi zwinova kuti unhu waba nolupawu lulwe ega chete kojoba mazina nemitupo zwikwendelana zwose.

Unhu angoswincha makole igumi namashanhu anamatatu unokwelela kutola lumwe lukwalo lunowhi chitupa.Chitupa chinotolwa kumahofesi echikomichini.Pechitupa kunokwalwa zwinji zwinoshanganisa izina nontupo womweni chitupa, Kuti unhu etubule kuwana chitupa unokwelela kushingisa lukwalo lwokuzwalwa.Kana unhu esina lukwalo lwokuzwalwa, zwinonyaja kuti chitupa echiwane nokuti zwinoba zwisinotondeja kuti chizwalwa chenyika yedu.

(Summary —  about the important documents that an individual should have in life namely birth certificate, national registration card and passport, and the details that are contained)

……………………………….

 

Kulongeka– (to be an organised individual)

Kana uli mwana wechikolo unokwelela kugala wakalongeka.Yopa tikumuleba kuta mishingo yechikolo panshaji ulokwelela zwinoshanganisila kuswika pechikolo unshaji uchipo nokuwhilila zwaunolayijwa nondayiji.Mwana ulolongeka ajilokwelela kulasha lasha iwhalo jije, namapenseli okuchikolo.Mwana ulokwelela kugala ekashambijika elinobushanana.Masusu anokamulwa, meno etukochumbwa kubhisa ishambwa.Kana ashamba, mwana ulolongeka unoguba mafuta kutila kuti egale ekapenya.

Mwana ulolongeka unoti kana aswika pengumba unota mishingo yaanokwelela kuta esinokalalilwa kana kubhatwa nesimba.Kana kuli kusha, mwana wechinhulumyana unokonyela imbuji nengombe, unowala nokuwalula bulo bubwe akale unobangija moto pegota.Kuyembela chuma umwe wemishingo inotiwa nomwana ulolongeka.Umbisana usilolongeka unopuna kunoyembela.

Bana basichana balolongeka banoti kana babhuda kuchikolo banoswika pasha beta mishingo ilosiyana siyana.Banoteka ivula, ,kukusha indilo nokutwa.Mwana wechinhukajana unowala nokuwalula bulo bubwe.Unoshamba etukoguba mafuta.Zwimbalo zwizwe zwinopopwa zwigala zwikashambijika.

Chinhu chikulwana kugala unhu ekalongeka.

(summary — about organizing one’s life in terms of hygiene, housekeeping, school work, a child’s responsibilities at school, home and socially)

END